Yeryuzundeki Turklerin Bulusma Noktasi

Son yazimizda medeniyetin hayatlanmasindan bahsetmistik. Hayatin, canliligin en belirgin gotergesi konusmak yani dildir. Dil, tarih ve medeniyet arasinda cok onemli bir bag vardir. Tarihe sonra deginelim. Simdi isterseniz dil ile ilgili fazla dusunmedigimiz onemine biraz isik tutalim.

Latince temel bilimler dili ve ayni zamanda esyayi (bitki ve hayvan turleri) isimlendirme dili, Ingilizce iletisim dili, Fransizca sanat dili, Arapca dini literatur dili. Peki Turkcemiz ne dili? Evet, buyuk bir medeniyetin torunlari olan ve tekrar buyuk bir medeniyetin hayalini kuran bizler bu soruya cevap vererek baslamaliyiz. Turkce olimpiyatlarindaki ‘Turkce, sevgi dili’ kavramini ben de begendim ama icini doldurmadikca bir avunma ifadesi olacak…

Osmanli zamaninda dilini yayginlastiramadi, daha cok yayginlastirmayi planlamadi. Kac yuzyil bagli kalan Cezayir Osmanlica’yi ogrenemedi ama bir yuzyilda Fransizcayi kendi dilinden iyi ogrendi. Acaba keske zorla olmasa da sevdirerek ogretme yoluna gitse miydi? Bilemiyorum. Evet, dil bir sevgi araci olabiliyor. Ornegin ‘Merhaba Asker’ diyen bir yabanci devlet adami nasil icimize bir sicaklik katiyordu degil mi? Nezaketen de olsa bulunulan ulkenin bir kac kelime dilini ogrenmeyi vazife bilir insan kendine. Bir Urdunlu’nun bir kac cumle de olsa Arapca bilmemden aldigi hazzi ve aramizdaki arkadasligi ne kadar pekistirdigini gorunce aklima gelen bir sey var: Keske Kurtce tesekkur edebilmeyi bilip bir kac kere kullanabilsek, Turkce aksani kotu diye garipseme veya yadirgamayi tercih ettigimiz komsumuz veya alisveris yaptigimiz kisiye.

Ortaasya Turki cumhuriyetleri ile dil birligimiz de bir diger uzuntu kaynagi, ayni milletiz ama sadece Azerileri kismen anlayabiliriyoruz. Cine dogru gidince neredeyse hic anlamiyoruz. Yuzyillar, dil birligini alip goturmus. 90 oncesi SSCB engeli vardi, simdi o da yok ama iliskiler istenen formda degil, Rusya’nin baskisini uzerlerinden atamadilar maalesef.

Ingiltere ve Amerika, su anda kendi dillerinin dunya dili olmasini cok iyi kullaniyor. Dusunsenize issiz bir Ingiliz veya bir Iskoc bir baska ulkeye gidip dil okulunda calisiyor, yaptigi da sadece konusmak. Ingilizce egitim kitaplari nasil pahali sanki matbaa urunu degil. Ama bir seyi takdir etmeden gecemem. Ingilizceyi ogretmek icin o kadar sesli, yazli, goruntulu kaynak var ki insani sasirtacak derecede. Biz dilimizi bu cabanin onda biri kadar ogretmeye calissak yeterli goruyorum.

Amerika gibi cok kulturlu bir ulkede Ingilizcenin bir kapital olarak kullanildigini gordum, zaten kapitalizmin nasil bir sey oldugunu insan gercekten Amerika’da anlar. Ingilizceyi guzel konusmak derecelendirilse en iyi konusandan, aksanli konusana, az hatali konusandan, kisitli konusana ve en son hic konusamayana gibi insanlar gruplandiriliyor is alimlarinda. Ingilizcesi hic olmayan kacak Meksikalilar hammal, kisitli konusan Hintliler benzin pompacisi, az hatali konusan bir gocmen elektrik teknisyeni, aksanli konusanlar muhendis bile olsa yonetilen, iyi konusanlar yonetici oluyor.

Turk Dil Kurumu da dilimizi korumakta yetersiz kaliyor. Dunyada hergun cikan onlarca kelimenin Turkce karsiligini standart olarak belirlemekte cok gec davraniyor. En guzel ornek ‘Avro’. Avrupa Birliginin ortak para birimini kabul edecegi ortada ve bunun bir ismi olacagi da belli. Neden Euro (Halk dilinde ‘yuro’) olarak Kabul edildikten yillar sonra ‘Avro’ olarak belirlendi. Simdi yazisma dilinde ‘Avro’, konusma dilinde ‘yuro’. Bu yaklasimla Turkce 50 yil sonra taninmaz hale gelir.

Fert olarak bize de dusen gorevler var bu konuda. O da dilimizi temiz kullanmak. Bu da devlet esyasini kullanmak gibidir cunku herbirimiz buyuk bir milleti temsil etmekteyiz. Dili kendimizin gibi dusununce degil, sadece emanet olarak dusununce daha hassas davranilabilir. Ve son olarak dili temiz kullanmak; edebin, edebiyatin, hayati paylasmanin en onemli aracidir.

Konu goruldugu gibi genis ve bu nedenle bu yazida butunlugun bazen koptugunun fakindayim. Basliga donersek dilin onemini, dil dokerek anlatmakla bitiremeyiz. Dil, duyguya tercumandir ama bazen yetersiz kalir, biz de dili anlatmakta yetersiz isek…

Huseyin Guruler, 07/10/2011